04 Apr Πληρώνοντας για νερό στην Υδρούσα Τήνο

Υδρούσα Τήνος

Αρχές Μαρτίου το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS βρέθηκε στην Τήνο με αφορμή εκπαιδευτικές παρουσιάσεις μας σε σχολεία και μια ανοικτή εκδήλωση-συζήτηση με τους τοπικούς φορείς για τους υδατικούς πόρους ενός φαινομενικά άνυδρου κυκλαδίτικου νησιού. Κι όμως, η Τήνος, πάλαι ποτέ Υδρούσα, δεν είναι άλλο ένα «ξερονήσι» του Αιγαίου…

Η Τήνος, έχει την τύχη (ή απλά η Μεγαλόχαρη κάνει το θαύμα της..) να φιλοξενεί πολλά ρέοντα αλλά και υπόγεια νερά στο έδαφός της. Χαρακτηρίζεται όμως, όπως μαρτυρούν τα στοιχεία και παραδέχονται οι ντόπιοι, από «αμαρτωλό παρελθόν» κακοτεχνιών ή λανθασμένων επιλογών που δεν ευνόησαν ένα ολοκληρωμένο ορθολογιστικό σχέδιο διαχείρισης των πλούσιων υδατικών της πόρων.

Η Τήνος είναι ένα κυκλαδίτικο νησί με ιδιαίτερη αρχιτεκτονική ταυτότητα, γεωμορφολογία και χρώμα, τα οποία διατηρεί μέχρι σήμερα, παρά τις πιέσεις τις οποίες υφίσταται, κυρίως από την οικιστική επέκταση.
Κάποτε ονομαζόταν «Υδρούσα», ονομασία που πήρε εξαιτίας των πολλών νερών τα οποία έρεαν ελεύθερα ή παρέμεναν στο υπέδαφος της Τήνου αποθηκευμένα. Το μεγαλύτερο μέρος των νερών προέρχεται κυρίως από το ψηλότερο βουνό της Τήνου, τον Τσικνιά, ο οποίος εφοδιάζει με νερό μεγάλο μέρος του νησιού, αλλά και από τα γύρω βουνά τα οποία εξασφαλίζουν καθαρό τρεχούμενο νερό στο νησί.

Οι ανάγκες για νερό τα τελευταία χρόνια έχουν αλλάξει άρδην. Ο νέος τρόπος ζωής και το νέο μοντέλο τουρισμού, το οποίο έχει επικρατήσει, έχουν αυξήσει την κατανάλωση κατακόρυφα. Ειδικά τους άνομβρους καλοκαιρινούς μήνες, τους οποίους ο πληθυσμός του νησιού σχεδόν διπλασιάζεται, οι ανάγκες για νερό εκτοξεύονται. Σε αυτό το πλαίσιο υπήρξε η ανάγκη έργων, έτσι ώστε να εξασφαλιστεί η παροχή νερού σε ένα μεγάλο, τουριστικά ανεπτυγμένο, κομμάτι της Τήνου.

Η λύση δόθηκε με την κατασκευή δυο μεγάλων αμφιλεγόμενων –κατά πολλούς- υδρευτικών έργων, της λιμνοδεξαμενής της Λειβάδας και του φράγματος Βακέτα. Η λιμνοδεξαμενή της Λειβάδας, στα βορειοανατολικά του νησιού, εγκαινιάστηκε το 1993 και αναμενόταν να δεχθεί έναν μεγάλο όγκο νερού από το παρακείμενο ρέμα. Η περιοχή δέχεται τις υψηλότερες βροχοπτώσεις του νησιού, ενώ στόχος ήταν το νερό μέσω αγωγών και αντλιοστασίων να οδηγείται στο φράγμα της Βακέτας. Δυστυχώς το έργο δεν λειτούργησε ποτέ, καθώς το ρέμα το οποίο προγραμματιζόταν να γεμίσει την δεξαμενή, δεχόταν τα ανεξέλεγκτα λύματα των ανάντη οικισμών. Επίσης, λόγω της γεωλογίας της περιοχής δεν επιτεύχθηκε επιτυχώς η στεγανοποίηση της δεξαμενής. Ένα έργο συνεπώς για το οποίο δαπανήθηκαν αρκετά χρήματα παραμένει σε αχρηστία.

Το δεύτερο μεγάλο υδρευτικό έργο του νησιού, το Φράγμα της Βακέτας ολοκληρώθηκε το 2007 σε μια περιοχή κοντά στην χώρα της Τήνου. Θεωρείται ένα επιτυχημένο έργο, του οποίου ο κύριος σκοπός είναι ο εμπλουτισμός των υπόγειων υδροφορέων της περιοχής. Δεν είναι όμως αρκετό. Τους καλοκαιρινούς μήνες η τροφοδότηση των δεξαμενών γίνεται με μεγάλη δυσκολία λόγω της χαμηλής ή μηδαμινής παροχής των ρεμάτων, οπότε τη λύση δίνουν πάλι οι πολλές γεωτρήσεις. Και το φαινόμενο της υπεράντλησης μας φέρνει μοιραία σε εκείνο της υφαλμύρινσης. Αξίζει επίσης να σημειωθεί, ότι το νερά τόσο του φράγματος της Βακέτας, όσο και της λιμνοδεξαμενής της Λειβάδας (όταν και εάν κάποτε λειτουργήσει) δεν μπορούν να αποθηκεύονται επί μακρόν προς όφελος του οικοσυστήματος, που επίσης τα έχει ανάγκη, αφού μεγάλες ποσότητες καταλήγουν συχνά απευθείας στο δίκτυο.

Ένας άλλος σημαντικός υπόγειος υδροφορέας της περιοχής είναι το Έγκοιλο της Γύρλας. Μια φυσική κοιλότητα, η οποία αποθηκεύει μεγάλες ποσότητες νερού. Ο εμπλουτισμός του σημαντικού αυτού υπόγειου υδροφορέα με νερό αποτελεί , όπως φαίνεται, μια καλή διαχειριστική πρακτική που αξίζει να βρει μιμητές. Με μικρά φράγματα εμπλουτισμού, τα οποία κατασκευάστηκαν από τοπικούς περιβαλλοντικούς συλλόγους, η ροή του νερού μικραίνει σε ταχύτητα και έτσι το νερό αναγκάζεται να διεισδύσει υπογείως στο Έγκοιλο, εμπλουτίζοντάς το.

Μεγάλη συζήτηση ωστόσο, γίνεται για ένα ακόμη μεγάλο αμφιλεγόμενο έργο, το οποίο βρίσκεται σε εξέλιξη: το φράγμα στην ομώνυμη περιοχή της Γρίζας. Η χωροθέτηση του έργου είναι μεν στα όρια μια προστατευόμενης περιοχής, όμως τα υπόλοιπα έργα (οδοποιία, περίφραξη κλπ) αναμένεται να επηρεάσουν την περιοχή. Πρόκειται για ένα μεγάλο έργο, προφανώς ασύμβατο με την κλίμακα του νησιού και του τοπίου, το οποίο ενδέχεται, σύμφωνα με τις τοπικές οργανώσεις και τους κατοίκους, να επιφέρει αλλαγές στην φυσιογνωμία της περιοχής, αλλά και στο εύθραυστο τοπίο. Εναλλακτικά και πιο φιλικά στο περιβάλλον φαίνεται να είναι τα μικρότερα φράγματα που σχεδιάζονται κατά μήκος του ποταμού, τα οποία θα προκαλέσουν την μικρότερη δυνατή περιβαλλοντική όχληση και θα επιτρέψουν το νερό να κατεισδύσει υπογείως.

Η χρησιμότητα του έργου αμφισβητείται, αφού κρίνεται ότι τα υπόλοιπα υδρευτικά έργα του νησιού είναι ικανά να ικανοποιήσουν τις ανάγκες σε νερό. Έτσι, τίθεται το θέμα κατά πόσο το έργο είναι αναγκαίο και για ποιους λόγους. Άλλωστε η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας στη παρούσα κατάσταση δεν δικαιολογεί την άσκοπη σπατάλη δημόσιου χρήματος για προώθηση αμφιλεγόμενης αποτελεσματικότητας και βιωσιμότητας έργων.

Το παράδοξο είναι ότι η Τήνος, παρά τα έργα αλλά και τα πολλά νερά της, αναγκάζεται πολλά χρόνια τώρα να αγοράζει νερό ακόμη και φθινοπωρινούς μήνες με βάση τις υπάρχουσες συμβάσεις με τις μονοπωλιακές εταιρίες μεταφοράς νερού, όπως και πολλά άλλα άνυδρα νησιά των Κυκλάδων που παραμένουν, ιδιαιτέρως τους καλοκαιρινούς μήνες, δέσμια σε πανάκριβες μη βιώσιμες λύσεις.

Άλλη μια απόδειξη της γενικότερης ανυπαρξίας μακροπρόθεσμης ορθολογικής πολιτικής διαχείρισης των υδατικών μας πόρων, η οποία θα πρέπει άμεσα να χαραχθεί και να λειτουργήσει ξεπερνώντας μικροπολιτικές και σκοπιμότητες. Η διαχείριση της ζήτησης είναι πλέον το ζητούμενο και η κάθε απόφαση που θα λαμβάνεται θα πρέπει να γίνεται βάσει πραγματικών αναγκών και ελλείψεων και με τη σύμφωνη γνώμη των τοπικών αρχών και φορέων που πάντα γνωρίζουν καλύτερα..

Όπως μάθαμε, λοιπόν, από τη σύντομη επίσκεψή μας στην Υδρούσα, Νερά υπάρχουν, όπως και λεφτά …βρίσκονται αρκεί να δοθούν για σοβαρές, μακροχρόνιες και ορθολογικές λύσεις.

Βιβλιογραφία

Βουτσά-Ρεντζεποπούλου Μαρία Σεμέλη (2010). Γεωλογική χαρτογράφηση και τεκτονική επεξεργασία δεδομένων από το νησί της Τήνου.
Λεωνιδοπούλου, Δήμητρα (2008). Γεωλογικοί και γεωμορφολογικοί παράγοντες διαμόρφωσης της εσωτερικής τρωτότητας σκληρών διερρηγμένων πετρωμάτων: Εφαρμογή στη νήσο Τήνο
Φίλοι του Πράσινου http://tinosgreen.wordpress.com/
Αλλαλάζοντα Τοπία http://alalazontatopia.blogspot.com/

Πηγή: http://www.medsos.gr